Ośrodki

Źródła Zygmunta wraz ze  źródłami  Elżbiety  stanowią  największy system  wywierzysk  na  obszarze  zlewni  Wiercicy.  Nazwy  nadał źródłom  poeta  Zygmunt  Krasiński,  który  uczcił   w   ten   sposób swego syna, również Zygmunta i  córkę  Elżbietę.   Ilość  czynnych wypływów   źródeł   Zygmunta   zmienia   się   na   przestrzeni   lat. Aktualnie    woda   wypływa   z   10-ciu   szczelin.   Zimne,   dobrze natlenione  wody  źródliska  mają  swoją  specyficzną  faunę.  Żyją tu  m.in.  liczne  wypławki   kątogłowe,   larwy   jętek   oraz   ślimak źródlarka  karpacka.  Do niedawna  występował wypławek alpejski, który   wyginął   na  skutek   zaniku  wypływów  zasilających  górną misę  źródliska.  Piaszczyste  łachy  w  korycie rzeki Wiercicy nieco poniżej źródeł porasta zespół roślinny  złożony z rzeżuchy gorzkiej, mięty wodnej.

To malownicze zgrupowanie skałek zostało tak  nazwane przez Zygmunta Krasińskiego. Wysokie, osiągające 15 m bloki skalne porozcinane    są    głębokimi     szczelinami.   Przez   szczeliny przerzucone były niegdyś kładki  drewniane.  Diabelskie  Mosty są typowym przykładem  ostańców  zbudowanych  z   wapienia skalistego.  Wapienie   skaliste   jako   najbardziej  odporne  na wietrzenie zostały wypreparowane z innych  skał  węglanowych w    wyniku   procesów    wietrzenia   trwających   od   momentu wydźwignięcia  osadów  górnojurajskich  w  górnej  kredzie   do dnia dzisiejszego.  Obecnie   tworzą   w   krajobrazie   jurajskim kulminacje w postaci charakterystycznych białych skałek.

Na żyznych glebach brunatnych pokrywających północne stoki wzniesień jurajskich rozwija się żyzna buczyna sudecka. Gatunkiem charakterystycznym dla tego zbiorowiska leśnego jest żywiec dziewięciolistny. Towarzyszą mu inne rośliny górskie, które przetrwały tu od czasów zlodowaceń. Do tych reliktowych gatunków należą czosnek niedźwiedzi, pluskwica europejska, śnieżyczka przebiśnieg, paprotnik kolczysty i narecznica górska.

Na stromych , silnie nagrzewanych, południowych stokach wzgórz, gdzie warstwa gleby typu rędzina jest stosunkowo płytka, buki osiągają niewielką wysokość, a ich pnie są często pokrzywione. Jest to stosunkowo najbardziej prześwietlony typ buczyny, dlatego znajdują w niej dogodne warunki bytowania niektóre bardziej światłolubne gatunki roślin, np.: miodownik melisowaty, dzwonek brzoskwiniolistny, konwalia majowa oraz dekoracyjne storczyki: buławnik mieczolistny i buławnik czerwony. Taki typ lasu nosi nazwę ciepłolubnej buczyny storczykowej. W przeciwieństwie do oglądanych wcześniej typów buczyn, występuje w niej luźna warstwa podszytu składająca się głównie z trzmieliny, derenia i głogu.

Naturalne   ukształtowanie  terenu  Wyżyny  Krakowsko-Wieluńskiej sprzyjało wznoszeniu budowli o  charakterze  obronnym,  takich  jak grodziska, zamki i strażnice. Jak  dowiodły  badania archeologiczne widoczne   w  tym  miejscu  wały  ziemne,  zwane  przez  miejscową ludność  okopami szwedzkimi, są pozostałością przedhistorycznego grodziska   obronnego   zamieszkiwanego   w    VIII    i    IX    wieku, a powtórnie w XI i  XII   wieku   n.e.   W   skalistej   części    wzgórza urywającej się  przepaścią w kierunku doliny Wiercicy znajdował się tzw. gródek o  powierzchni 1140 m². Tu miał swoją siedzibę władca. Poniżej    znajdowały   się   dwa   przedgrodzia,   każde   ogrodzone oddzielnym   wałem   ziemnym   wzmocnionym    kłodami    drewna. Przedgrodzia   oddzielone   są   od  gródka  fosą  oraz  dodatkowym wałem zbudowanym z kamieni i drewna. W gródku i przedgrodziach pobudowane były domy mieszkalne i gospodarcze.

Naturalne  lasy  bukowe  porastające  wzgórza jurajskie występują    w    kilku    odmianach   zdeterminowanych rodzajem gleby oraz nachyleniem i ekspozycją  zbocza. Odmiany    te    różnią     się    zwarciem    i     pokrojem drzewostanu  oraz  strukturą  i   składem   gatunkowym runa. Buczyna kwaśna charakteryzuje się najuboższym runem.      Występuje       na      zachodnich      stokach  spłukiwanych   przez  ulewne  deszcze  niesione  przez zachodnie   wiatry.   W    tych    warunkach    następuje płowienie   lub   bielicowanie   gleby.   W   wyniku   tych procesów przyjmuje ona  odczyn  kwaśny.  Drzewostan jest głównie  bukowy   z   domieszką   świerka   i   dębu szypułkowego.  Charakterystyczną   rośliną   runa   jest kosmatka  owłosiona   i  turzyca  pigułkowa.  Obok nich mogą   występować    siódmaczek    leśny,    konwalijka dwulistna,   szczawik   zajęczy,   przetacznik ożankowy. W niektórych stanowiskach runo ma charakter mszysty.