Ośrodki

Szczegóły
Kategoria: Ośrodki

Znajdujemy się po północnej stronie „przełomu Białej Przemszy”. Otaczający polankę stary bór sosnowy schodzi do łęgu. Do najciekawszych roślin zielnych należy tutaj pomocnik baldaszkowaty i kruszczyk szerokolistny, a także porastające piaszczyste wychodnie chrobotki, wydmuchrzyca piaskowa i żarnowiec. W koronach drzew obserwuję się sporo ptaków leśnych takich jak: grzywacz, pokrzewka czarnołbista (kapturka), pokrzewka ogrodowa (gajówka), rudzik, pierwiosnek, krętogłów, czarnogłówka i śpiewak. W kępach olch rosną nasze rodzime pnącza: chmiel i psianka słodkogórz. W ich gęstwinie znajdują schronienie wilga, remiz, raniuszek i strzyżyk. W pobliskich szuwarach sterczą kopce – chatki piżmaków.

Szczegóły
Kategoria: Ośrodki

W pobliżu wsi Smoleń, w okolicy Doliny Wodącej znajduje się malownicze wzniesienie - Grodzisko Pańskie o wysokości 462 m n.p.m. Szczyt wzgórza ma formę wydłużonej grzędy skalnej. W ścianach skalnych istnieją naturalne, liczne przejścia, a sama grzęda pocięta jest złomami. Składające na ten grzebień ściany skalne i złomy dzielą powierzchnię szczytu na szereg wyodrębnionych majdanów. Istniejące skalach naturalne przejścia umożliwiają przy tym bezpośrednią komunikację pomiędzy poszczególnymi majdanami. Ufortyfikowanie szczytu wzgórza polegało na zamknięciu obwodu obronnego wokół poszczególnych majdanów z pomocą wałów kamienno-ziemnych i fos, a także suchego muru. Na szczycie wzniesienia znajdują się pozostałości rozbudowanego grodu obronnego wraz z wałami, które zamykały szereg majdanów przyległych do grzędy skalnej na szczycie wzgórza. Z dotychczasowych badań archeologicznych wynika, że na szczycie wzgórza osadnictwo ludzkie miało niezwykle złożony charakter. Osadnictwo pradziejowe i średniowieczne koncentrowało się na widocznych do dziś skalnych wypłaszczeniach zbudowanych ze skał wapiennych tworzących uformowany wydłużony szczyt skalny. Najstarsze znaleziska to wyroby późnopaleolitycznych myśliwych, którzy bytowali tu podczas wypraw łowieckich. Największe przekształcenia wzgórza były związane z budową grodu. Grodzisko stanowiło najmocniejsze ogniwo istniejącego na przełomie XIII i XIV w. systemu  obronnego na odcinku Strzegowa - Smoleń, który składał się z grodu na Smoleniu (później zamku), wieżowej budowli obronnej na Biśniku i Grodziska na Grodzisku Pańskim. Na podstawie badań archeologicznych ustalono, że gród został zniszczony wskutek gwałtownego pożaru, po którym nie został już nigdy odbudowany. Datowanie zniszczeń, pozwala domniemać, że wydarzenia te miały miejsce podczas walk o tron krakowski pomiędzy Władysławem Łokietkiem, a Wacławem II Czeskim.

Szczegóły
Kategoria: Ośrodki

Jaskinie krasowe powstają w wyniku licznych procesów polegających na rozpuszczaniu niektórych skał przez wodę. Skały podatne na rozpuszczanie określane są terminem skały krasowiejące. Najbardziej podatne na działalność procesów krasowych są sól kamienna, gips, wapień I dolomit. Głównym składnikiem budującym skały wapienne występujące na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej jest węglan wapnia - kalcyt. Na rozkład wapienia pod wpływem wody w rzeczywistości wpływa wiele zależnych od siebie reakcji chemicznych. Czysty węglan wapnia jest w niewielkim stopniu rozpuszczany przez wodę. Przebieg reakcji zostaje znacznie przyspieszony w wyniku nasycenia wody dwutlenkiem węgla pochodzącym z atmosfery oraz gleby, w której dwutlenek węgla uwalnia się z substancji organicznych w wyniku procesów metabolicznych. Woda wraz z dwutlenkiem węgla tworzy kwas węglowy, który znacznie (aż 300 krotnie) przyspiesza proces krasowienia skały. Produktem reakcji kwasu węglowego z węglanem wapnia jest kwaśny węglan wapnia. Kwaśny węglan wapnia to substancja łatwo rozpuszczalna przez wodę w roztworze, w którym jest odprowadzany występuje w postaci jonów Ca2 oraz 2HCO,. Istotną rolę w rozwoju jaskiń odgrywają wody podziemne krążące w masywie skalnym. Są to głównie wody pochodzenia atmosferycznego oraz wody hydrotermalne. W wyniku penetracji przez wody istniejących szczelin i pęknięć (powstałych np. w wyniku procesów tektonicznych), dochodzi do ich poszerzenia, a z czasem do powstania systemu korytarzy o zróżnicowanej morfologii. Oznacza to, że korytarze jaskiniowe powstają w wyniku stopniowego poszerzania istniejących wcześniej kanałów inicjalnych w wyniku ruchu turbulentnego wody. Na intensywność zachodzenia procesów krasowych wpływa bardzo wiele czynników. Jednym z najważniejszych jest klimat. Warunki klimatyczne panujące na danym terenie wpływają na ilość przepływającej wody, jej temperaturę i stopień nasycenia CO2. W klimacie zimnym zjawiska krasowe zachodzą znacznie wolniej, związane jest to z mniejszą ilością dwutlenku węgla dostarczaną z gleby i atmosfery, niż w klimacie ciepłym. Kolejnymi ważnymi czynnikami są miąższość pokładów skał krasowiejących, ich struktura i tekstura oraz morfologia terenu. Przyjmuje się że najważniejszą fazą krasowienia na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej przypada od końca górnej kredy i trwa do dziś. W czasie trwania tego okresu, procesy krasowe zachodzą w różnym tempie i uwarunkowane są przez wiele czynników. Podczas okresów zlodowaceń pustki krasowe wypełniane były lodem i materiałem mineralnym, by w okresach ustąpienia lodowców zostać oczyszczone, a w miejscach nagromadzenia osadów powstawały martwice. W skomplikowanym procesie krasowienia powstają podziemne formy krasowe (m. in. rynny, meandry, marmity, kotły wirowe itp.) Równocześnie z rozwojem krasu podziemnego powstają też charakterystyczne formy rzeźby na powierzchni (skaliste doliny, skałki w obrębie wierzchowin). Formy powierzchniowe i podziemne stanowią o oryginalnym charakterze stanowią o oryginalnym charakterze obszarów krasowych.

Szczegóły
Kategoria: Ośrodki

Zapraszamy do wędrówki przez te środowiska wytyczoną i oznakowaną ścieżką. W poznaniu ich bogactwa pomocne będą umieszczone w punktach widokowych tablice informacyjne z mapami oraz ilustracjami przedstawiającymi charakterystyczne gatunki roślin i zwierząt. Prosimy o zachowanie cieszy oraz uszanowanie innych zasad obowiązujących na obszarach chronionej przyrody.

Szczegóły
Kategoria: Ośrodki

Na skraju lasu znajduje się kilka dużych, zabezpieczonych żerdziami mrowisk. W dużym mrowisku żyje do 100 tys. osobników, wśród których większość stanowią robotnice (bezpłodne samice). Robotnice są zwykle mniejsze od królowych i zawsze bezskrzydłe. Raz w roku pojawiają się latające osobniki - dojrzałe płciowo samce i samice. Zapłodnienie samic następuje podczas lotu godowego, po czym samice, po utracie skrzydeł zakładają nową kolonię, a samce giną. Mrówki są wszystkożerne, żywią się innymi owadami i ich larwami przez co oczyszczają całe otoczenie mrowiska ze szkodników. Chętnie żywią się sokami roślinnymi i bogatą w cukry spadzią mszyc. Owady te mają ciekawy sposób porozumiewania się. Komunikują się na przykład przez dotykanie się nawzajem czułkami lub wydzielanie specyficznych substancji zapachowych (feromonów) służących m.in. do rozpoznawania współmieszkańców i znaczenia drogi. Takim związkiem chemicznym wydzielanym przez mrówki jest kwas mrówkowy o charakterystycznym, łatwym do zidentyfikowania zapachu. Mrówki są aktywne od wiosny do jesieni, Jesienią owady schodzą pod ziemię w rozległe dolne kondygnacje mrowiska, gdzie znajdują schronienie przed mrozem. Przystanek ten to idealne miejsce doprowadzenia obserwacji życia mrówek i zastanowienia się nad rolą, jaką pełnią te pożyteczne organizmy. Na przydrożach i skrajach lasów rośnie lubiąca wapienne gleby świerzbnica polna (Knautia arvensis). Kwitnie od maja do października fioletoworóżowymi kwiatami. Jest to przykład rośliny, której nasiona roznoszone są przez mrówki. Zjawisko to nosi nazwę myrmekochorii. Oprócz tej funkcji mrówki pełnią w lesie bardzo ważną rolę sanitarną. W Polsce istnieje prawny zakaz niszczenia mrowisk. Przy mrowisku odnajdziemy takie rośliny jak: przetacznik ożankowy, przytulia wonna, tymotka łąkowa, wierzbówka wąskolistna. Z drzew i krzewów rosną: jeżyna, śliwa tanina, leszczyna, brzoza brodawkowata, wierzba iwa, dąb bezszypułkowy, buk Na ostatnim odcinku ścieżki, na skraju lasu rosną drzewa czeremchy amerykańskiej, która jak wynika z nazwy pochodzi z Ameryki Północnej, a w Europie jest drzewem ozdobnym.

Szczegóły
Kategoria: Ośrodki

Jest to granica lasu. Znajdują się tu łąki i pola uprawne typowy przykład biocenoz sztucznych. W przypadku istnienia kontaktu między ekosystemami powstaje nowy ekosystem ze swoim efektem brzeżnym. Strefa przejścia nosi nazwę ekotonu. Może ona być bardzo długa, ale powinna być węższa od powierzchni stykających się ze sobą biocenoz. Występują tam organizmy nakładające się oraz typowe i charakterystyczne dla danego ekotonu. Tendencja ta nosi nazwę efektu styku np. wzrost zróżnicowania gatunkowego ptaków na brzegu lasu. Dochodząc do tego punktu przedzieraliśmy się przez odcinek porośnięty inwazyjnym gatunkiem obcym jakim jest rdestowiec sachaliński. Reynoutria sachalinensis jest byliną o łodydze dorastającej do 3-4 metrów i liściach dochodzących do 30 cm. Pusta łodyga po wyschnięciu tworzy bambusowe rury". W Polsce pospolity jako chwast i roślina ruderalna. Na polach występują takie gatunki jak: ostrożeń polny (Cirsium arvense) - trzy gatunki babek (Plantago) to jest: babka zwyczajna (P. major) babka średnia (P. media) babka lancetowata (P. lanceolata) - przytulia pospolita (Galium mollugo) - rdestówka powojowata (Polygonum convolvulus) -pięciornik (Potentilla sp.) niezapominajka polna (Myosotis arvensis) mak polny (Papaver rhoeas). Widok tak ukwieconych pól spotykamy dzisiaj coraz rzadziej. Daje się zauważyć wymieranie roślin żyjących na terenie upraw rolnych, a uważanych za chwasty, jak mak czy chaber do czego przyczyniło się coraz częstsze stosowanie chemicznych środków ochrony roślin.