Ośrodki

Szczegóły
Kategoria: Ośrodki

Wyjątkowo malowniczy jar, w którym się znajdujemy otoczony jest przez las iglasty, stąd nazwa przystanku. Lasy porastające Dolinę Wodącą są lasami o bardzo małym stopniu naturalności. Odnajdziemy tu jednak wszystkie gatunki drzew iglastych naturalnie występujących w Polsce. Zostały one zazwyczaj posadzone przez człowieka. Właściwym siedliskiem dla borów są piaszczyste gleby o różnym stopniu wilgotności, od czego zależy rodzaj" boru. Z badań fitosocjologicznych wynika, że gatunki borowe stanowią 3% roślin tutaj występujących. Takimi gatunkami są borówki: czarna (Vaccinium myrtillus) oraz borówka brusznica (V. vitis-idaea). Głównym gatunkiem jest tutaj świerk (Picea abies). Odnajdziemy także sosnę zwyczajną (Pinus silvestris) i jodłę (Abies alba). Drzewa porastają mchy i porosty. Na próchniejących pniach widać grzyby i ślady działalności owadów. Miejsce to dobrze ilustruje współzależności między organizmami w biocenozie i ich wzajemne powiązania. JAK POSŁUGIWAĆ SIĘ SKALĄ POROSTOWĄ? Skala porostowa została przystosowana do terenowych badań zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego dwutlenkiem siarki. Idea skali oparta jest na wrażliwości porostów na dwutlenek siarki zawarty w powietrzu - jedne gatunki występują w wyższych stężeniach tego związku, inne tolerują tylko jego niską zawartość. Uszeregowanie porostów w skali pozwala na łatwe określenie jakie stężenie (w przybliżeniu) SO, występuje w badanej okolicy. Zdjęcia ułożone są zgodnie z wzrastającą wrażliwością glonów i porostów na tę substancję. Obejrzyj zdjęcia porostów glonów, zwróć uwagę na ich kształt, wielkość oraz barwę. Poszukaj porostów na korze drzew liściastych rosnących w terenie, który badasz. Znalezione porosty porównaj z przedstawionymi na zdjęciach skali. Odczytaj i zanotuj maksymalne stężenie SO: (µg/m³ powietrza atmosferycznego) przy jakim jeszcze występują znalezione porosty oraz numer strefy zanieczyszczenia. Powtórz obserwację porostów na innych drzewach rosnących w pobliżu, Pozwoli Ci to dokładniej określić stopień zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki.

Szczegóły
Kategoria: Ośrodki

Miejsce po wyrębie lasu świerkowego, w którym się znajdujemy jest odpowiednie do bliższego zapoznania się ze zjawiskiem sukcesji. Sukcesja ekologiczna to zmiany w czasie dotyczące struktury i procesów zachodzących w obrębie ekosystemu. Jej przyczynami mogą być zmiany siedliska wywołane przez dane zbiorowisko lub stosunki między populacjami w ekosystemie. Ogólnie sukcesję dzielimy na: - autogenną - powodowaną przez czynniki wewnętrzne np. zakwaszanie gleby allogenną - spowodowaną przez czynniki zewnętrzne, do których zaliczamy pożary, wiatry, działalność człowieka. Sukcesja może być: - pierwotna - zachodzi na terenach uprzednio nie zasiedlonych przez organizmy żywe (np. na wydmach) A -wtórna - na terenach uprzednio zasiedlonych, zniszczonych ekosystemach np. ugory. Podczas zjawiska sukcesji zmienia się skład gatunkowy, wzrasta bogactwo gatunków, następuje także ogólny wzrost liczby organizmów. Możemy to zaobserwować, porównując faunę w lesie i na zrębie. Pod fragmentami pni obecne są np. pająki, chrząszcze z rodziny biegaczowatych, korniki na spodzie kory. Liczne są ptaki np. sroka, dzięcioły.

Szczegóły
Kategoria: Ośrodki

"Skałka Oczko" Jesteśmy na terenie pagórkowatym, wiosną dobrze nasłonecznionym. Występuje tu fragment lasu bukowego określanego mianem buczyny sudeckiej. Jest to jeden z typów buczyny, który tworzy lasy dolnoreglowe w górach, a na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej ma charakter reliktowy. W Smoleniu występuje tuż przy wschodniej granicy swojego zasięgu. Drzewostan tworzy w przeważającej mierze buk zwyczajny (Fagus sylvatica). Inne gatunki to: grab pospolity (Carpinus betulus), który tu często występuje, mylony z bukiem -klon jawor (Acer pseudoplatanus). Warstwa krzewów jest słabo wykształcona, dlatego buczyna jest lasem widnym. Runo jest najpiękniejszą warstwą tego lasu, co jest szczególnie widoczne wczesną wiosną (marzec - maj) gdy zakwita wiele gatunków. Charakterystycznym gatunkiem dla buczyny sudeckiej jest kremowo kwitnący żywiec dziewięciolistny (Dentaria enneaphyllos). Tego gatunku jednak tutaj nie spotkamy. Znajdziemy natomiast inne gatunki rosnące w buczynach, takie jak: zawilec gajowy (Anemone nemorosa) wys. 10-25 cm, biało kwitnący luty-kwiecień - przylaszczka pospolita (Hepatica nobllis) - wys. 5-15 cm, niebiesko kwitnąca marzec-maj, rozsiewana przez mrówki szczawik zajęczy (Oxalis acetosella) - wys. 5-15 cm, biało kwitnący luty-kwiecień -szczyr trwały (Mercurialis perennis) - wys. 15-30 cm, kwiaty niepozorne, kwitnie kwiecień-maj, gatunek znoszący zacienienie czyli cieniolubny marzanka wonna (Galium odoratum) - wys. 10-30 cm, kwiaty białe, kwitnie kwiecień-czerwiec, gatunek cieniolubny, objęty ochroną częściową -fiołek leśny (Viola silvestris) wys. 10-30 cm, kwiaty fioletowe, kwitnie kwiecień-czerwiec Ściany skał porośnięte są mchami, porostami, paprociami, np. paprotką zwyczajną (Polypodium vulgare) - gatunkiem objętym ochroną częściową, bluszczem pospolitym (Hedera helix) - gatunkiem objętym ochroną całkowitą. Skałki są strome i nie są miejscem wspinaczek. U podnóża skał można spotkać czworolist pospolitych (Paris quadrifolia) - roślinę trującą, wilczomlecz (Euphorbia sp.) i pokrzywę (Urtica dioica). W podszycie widoczny jest głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna) oraz jeżyny (Rubus sp.).

Szczegóły
Kategoria: Ośrodki

Istniejący tutaj niewielki - o średnicy 4-5 m-prawie kolisty zbiornik wodny jest dobrym miejscem do prowadzenia obserwacji żyjącej tu flory i fauny. Występują tu takie zwierzęta nadwodne jak: owady-np. nartnik - charakterystyczny owad posiadający zdolność utrzymywania się na powierzchni wody. Dzięki specjalnym włoskom na członowatych stopach porusza się po powierzchni wody posuwistym ruchem przypominającym wiosłowanie, chwytając przy tym drobne owady - płazy, wśród nich: żaby, na przykład żaba trawna ropucha szara-spotykana wszędzie w wilgotnych częściach lasu traszki - bardzo nieliczne należące do płazów ogoniastych np. traszka zwyczajna. Zwierzęta te możemy obserwować wiosną, kiedy wchodzą do wody na rozród. Później dorosłe osobniki opuszczają zbiorniki i latem zastaniemy tam już tylko kijanki, które przebywają w wodzie do końca lata rzekotka drzewna - nieliczna, zielono ubarwiona niewielka nadrzewna żabka, której wspinaczkę po drzewach umożliwia specjalna budowa palców zaopatrzonych w przylgi. Najczęściej możemy ją obserwować kiedy wyleguje się na liściach nadbrzeżnych roślin. Szukamy czy rosną tu rośliny wskaźnikowe takie jak rzęsa drobna (Lemna minor), trzcina pospolita (Phragmites communis), olsza czarna (Alnus glutinosa). Oceniamy na ile jest to siedlisko typowych roślin wodnych i rosnących nad brzegiem wód. Rosną tu: grab, jodła, świerk, leszczyna, agrest, dziki bez czarny, dziki bez koralowy, szczaw, niecierpek pospolity. Bezpośrednio przy tafli wody znajdziemy rzęśl długoszyjkową roślinę o drobnych listkach zebranych parami na łodydze, które na szczycie tworzą rozetkę pływającą po powierzchni wody oraz jaskra wodnego (włosienicznika). Miejsce to można wykorzystać do badań składu chemicznego wody (pH, twardość, zawartość azotanów, zmętnienie) pobierania próbek do badania pod lupa. Stawik ten jako śródleśne oczko wodne pełni ważną rolę dla zwierząt. Jest wodopojem oraz stanowi tzw. babrzysko dla dzików. Na ziemi widoczne są ich tropy, a na pobliskich drzewach, o które się wycierają ślady błota. Tę obserwację będzie można powtórzyć w jarze, którym dalej biegnie ścieżka.

Szczegóły
Kategoria: Ośrodki

Po drodze do tego przystanku przechodziliśmy przez typową buczynę z niewielką domieszką szpilkowców. Dalej drzewostan zmieniał się, zagęszczając się skupiskiem drzew iglastych. W miejscu, w którym się znajdujemy na niewielkiej przestrzeni występują trzy podstawowe gatunki drzew iglastych. Są to: - sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) -jodła pospolita (Abies alba) - świerk pospolity (Picea abies) Na przeciwległym skraju lasu, przy końcu ścieżki dydaktycznej, za przystankiem nr 8 znajdziemy jeszcze jeden gatunek naturalnie występujący w Polsce - modrzew europejski (Larix decidua). Nie są to drzewa okazałe, występują tu jedynie młode okazy. W runie leśnym zakwita: - fiołek leśny (Viola silvestris) marzanka wonna (Asperula odorata) - gatunek objęty ochroną częściową - miodunka plamista (Pulmonaria officinalis) - roślina o kwiatach początkowo różowoczerwonych, potem niebieskofioletowych (spowodowane jest to różnym odczynem soku komórkowego, który w młodych roślinach jest kwaśny, a w starszych zasadowy), przypominający kwiaty pierwiosnki, pojawiających się od marca do maja. Można tutaj natchnąć się na dąbrówkę rozłogową (Ajuga reptans), która dorasta do 30 cm wysokości i tworzy długie, naziemne rozłogi. Kwitnie fioletowo-niebiesko od maja do lipca. Jest to dobre miejsce do przeprowadzenia obserwacji biotopu: pomiar temperatury, nasłonecznienia, wilgotności na dwóch przeciwległych zboczach wąwozu.

Szczegóły
Kategoria: Ośrodki

W różnych częściach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej można spotkać kserotermiczne gatunki roślin, które rosną w niektórych lasach i zaroślach oraz dominują w murawach, szczególnie na podłożu wapiennym i lessowym, w miejscach silnie nasłonecznionych. Kiedyś takie siedliska były bardzo popularne na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, a obecnie ograniczają się do niewielkich, zazwyczaj izolowanych obszarów. Murawy kserotermiczne określa się mianem siedlisk półnaturalnych ponieważ ich występowanie związane jest ściśle z gospodarczą działalnością człowieka na Jurze. Powstanie siedlisk kserotermicznych jest ściśle związane ze sposobem użytkowania terenu. Do XX wieku na obszarze Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej użytkowano tereny przemiennie jako pola orne i pastwiska, co ułatwiało migrację wielu gatunków muraw, które preferują miejsca z odsłoniętą glebą. Po II wojnie światowej, na przestrzeni kilkudziesięciu lat procesy charakterystyczne dla krajobrazu rolniczego przestały funkcjonować. Zaprzestanie regularnego wypasu spowodowało wzrost zjawiska sukcesji, co doprowadziło do zarastanie muraw kserotermicznych. W celu odtworzenia zbiorowisk muraw kserotermicznych stosuje się zabiegi o takiej samym lub podobnym oddziaływaniu na roślinność, jak tradycyjne metody użytkowania ziemi stosowane do XX wieku. W latach 2012-2016 na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego prowadzi projekt LIFE11/NAT/PL/432 pn. „Ochrona cennych przyrodniczo siedlisk nieleśnych, charakterystycznych dla obszarów Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd", którego głównym zadaniem jest przywrócenie oraz poprawa kondycji siedlisk muraw kserotermicznych. W obrębie Parku Krajobrazowego „Orlich Gniazd znajduje się Dolina Wodąca. Jest to teren, w którym zaznacza się ingerencja człowieka. Obok krajobrazu o charakterze naturalnym znajdziemy więc krajobraz przekształcony przez człowieka. Odnaleźć można także w parku krajobrazowym przykład krajobrazu pośredniego. Są to lasy, których skład gatunkowy drzewostanu odbiega od typowego dla danego siedliska, a w którym runo leśne jest w dużym stopniu naturalne Na Szlaku Orlich Gniazd leży średniowieczny zamek Smoleń" - największa atrakcja rezerwatu „Smoleń". Dolina Wodąca z górującymi ponad nią ruinami zamku przedstawia walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe. Do osobliwości krajobrazowych należą tu charakterystyczne, kopulaste, odosobnione wzgórza zbudowane z wapieni górnej jury, na których skały są szczelnie otulone lasem. Środowisko Doliny Wodącej było od tysiącleci terenem zainteresowania naszych przodków, czego dowodem są liczne stanowiska archeologiczne. W okolicach Smolenia skały łączą się w większe grupy i tworzą interesujący łuk wzgórz zwany Skałami Smoleńskimi. Znajduje się tu znaczna ilość jaskiń i schronisk skalnych w przeszłości zasiedlanych przez ludzi. Na trasie ścieżki jest umiejscowionych 8 przystanków - miejsc szczególnie ciekawych pod względem geologicznym, archeologicznym i przyrodniczym Długość trasy wynosi około 3 km, przybliżony czas przejścia 1h 30 min.