ZAŁĘCZAŃSKI PARK KRAJOBRAZOWY
Załęczański Park Krajobrazowy został utworzony 5 stycznia 1978 roku, na mocy Uchwały Nr XIII/50/78 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Sieradzu.
Położenie
Załęczański Park Krajobrazowy położony jest na terenie trzech województw: łódzkiego, opolskiego i śląskiego. Zdecydowana większość Parku leży na terenie województwa łódzkiego. Fragment położony na terenie województwa śląskiego wchodzi w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, a jego powierzchnia wynosi 8,66 km².
Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Budowa geologiczna Załęczańskiego Parku wiąże się z okresem jurajskim, kiedy to około 190 – 140 mln lat temu występowało na tym terenie płytkie i ciepłe morze szelfowe. Morze to obfitowało w amonity, gąbki, ślimaki, jeżowce oraz wiele innych gatunków bezkręgowców. Szkielety i pancerze tych organizmów były wysycone węglanem wapnia i w wyniku długotrwałego kumulowania się ich szczątków wytworzyły się skały wapienne. Istniejąca dziś powierzchnia Parku utworzyła się w plejstocenie, około 700 – 120 tys. lat temu. Działo się to pod wpływem lądolodu. Pierwotna rzeźba terenu została przykryta piaskami, żwirami i glinami naniesionymi przez lądolód. Krajobraz ewoluował w stronę lekko falistej równiny - pól sandrowych - znajdującej się pomiędzy pasmami łagodnych wzniesień morenowych. Stopniowo odsłonięciu ulegały najwyższe ostańce skalne. Pozostałością po lądolodzie są występujące tu głazy narzutowe.
Wody
Warta jest najważniejszą rzeką Parku, która w swoim górnym biegu, tworzy obszar mokradeł z kompleksem stawów i źródlisk krasowych. Dolina Warty wrzyna się głęboko w skaliste, wapienne podłoże na głębokość 30-60 metrów i charakteryzuje się wysokimi, stromymi zboczami oraz dolinkami pobocznymi.
Szata roślinna
Załęczański Park Krajobrazowy charakteryzuje bogactwo siedlisk, które wynika z jego położenia na granicy wyżyn i nizin. Wyróżnić można tu ponad 100 rodzajów zbiorowisk roślinnych. Charakterystyczne dla tego obszaru jest występowanie roślinności wapieniolubnej i ciepłolubnej. Cennym zbiorowiskiem na obszarze Parku jest szczelinowy zespół wapieniolubnych paproci, porastający zacienione krasowe zagłębienia i szczeliny. Zespół ten tworzą zanokcica skalna, zanokcica murowa oraz paprotnica krucha. Opisane zbiorowisko to jedno z cenniejszych składników roślinności Parku. Na morenowych wzniesieniach rozwinęły się murawy napiaskowe, które ściśle związane są z osadami polodowcowymi. Osobliwością tego terenu są także rozległe zarośla jałowca i żarnowca z roślinami miododajnymi: wrzosem zwyczajnym, macierzanką piaskową, rozchodnikiem ostrym i kocankami piaskowymi. Zbiorowiska wodne reprezentuje zespół lilii wodnych złożony z grzybieni białych i grążela żółtego. Ważny podkreślania jest również fakt, że blisko połowę powierzchni Parku zajmują lasy.
Świat zwierząt
Do cennych gatunków bezkręgowców, zamieszkujących Załęczański Park Krajobrazowy, można zaliczyć gatunki wapieniolubne, m.in. motyle – modraszki adonis, arion i wieloboczek oraz ślimaki i pajęczaki. W Warcie oraz jej dopływach żyje kilkanaście gatunków ryb, wśród nich gatunki rzadkie takie jak: brzana, kleń i świnka. Płazy reprezentowane są przez grzebiuszkę ziemną, kumaka nizinnego, ropuchę: szarą, zieloną i paskówkę, rzekotkę drzewną, traszkę grzebieniastą i zwyczajną, żabę: trawną, wodną i moczarową. Natomiast z gadów występują tu: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec, zaskroniec i żmija zygzakowata. Teren Parku jest doskonałym miejscem lęgowym dla ptaków. Gnieżdżą się tutaj: gągoły, kaczki krzyżówki, tracze nurogęsi. W lasach występują jastrzębie, krogulce, myszołowy, pustułki oraz sowy: puszczyk, sowa uszata, pójdźka i płomykówka.
Formy ochrony przyrody
W śląskiej części Załęczańskiego Parku Krajobrazowego znajduje się jeden rezerwat przyrody – Bukowa Góra. W otulinie śląskiej części Parku znajdują się dwa cenne rezerwaty: Szachownica i Stawiska. Pomniki przyrody występujące na terenie śląskiej części Załęczańskiego Parku Krajobrazowego to 5 dębów szypułkowych o obwodach ok. 450 cm, rosnących przy rezerwacie Stawiska.
Walory kulturowe
Wartości kulturowe stanowią liczne ślady tradycji osadniczych w dolinie rzeki Warty. Pierwsi osadnicy pojawili się na tych terenach ok. 10-8 tys. lat p.n.e. Byli to łowcy reniferów podążający za wędrującymi na północ zwierzętami. W śląskiej części Parku stanowiska archeologiczne występują na terenie otuliny w rejonie Giętkowizny, Grabarzy oraz Parzymiechów. Na uwagę zasługuje kościół w Parzymiechach, którego początki sięgają XIV w. Była to murowana budowla gotycka, która w XVI w. funkcjonowała jako zbór protestancki. Kościół był rozbudowywany w XVIII w., ponownie w XIX w. w stylu neogotyckim. W Parzymiechach znajdują się również pozostałości XIX w. zespołu dworsko – parkowego. Cenną atrakcją Parku są oryginalne kościółki typu wieluńskiego, pochodzące z pierwszej połowy XVI w. Charakteryzuje je, niespotykany na innych terenach naszego kraju, wystrój i architektura. Posiadają jedną prostokątną nawę i węższe, wielobocznie zamknięte prezbiterium, które pokryte jest wspólnym, stromym dachem krytym gontem. Wieża kościoła zorientowana jest ku zachodowi i nie przekracza kalenicy nawy.